“شعر اگر اعجاز باشد پی‌بلند و پست نیست”
استاد محمد جواد غفورزاده ر سال ۱۳۲۲ درون شـهر مقدس مشـهد دیده بـه جهان گشود. نام تصویر مداحان معروف تحصیلاتش را درون مشـهد ادامـه داد و از دوران دبیرستان بـه تدریج سرودن شعر را بـه صورت جدی پی‌گیری کرد. نام تصویر مداحان معروف وی درون ۲۴ سالگی بـه استخدام اداره کل دادگستری خراسان درآمد اما بعد از پیروزی انقلاب بـه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامـی خراسان منتقل شد که تا بتواند بـه دغدغه‌های فرهنگی‌اش برسد. آخرین مسئولیتش ریـاست اداره‌ی امور فرهنگی آستان قدس و مسئول انجمن ادبی آن‌جا مـی‌باشد. انجمنی کـه هر هفته درون صحن جمـهوری حرم مظهر رضوی برگزار مـی‌شود و شاعران و مادحین اهلبیت گرد هم مـی‌آیند. غفورزاده درون اشعارش «شفق» تخلص مـی‌کند و شعرهایش بـه واسطه‌ی اجرا درون مجالس مدح و مرثیـه‌‌ی ذوات مقدس معصومـین به منظور بسیـاری آشناست. اشعار شفق همچون دیگر شاعران خراسانی دارای ساختاری مستحکم و نظام‌مند هست و درون عین حال با بیـانی سهل ممتنع مـی‌باشد؛ به گونـه‌ای کـه مضامـین و آموزه‌های دینی بدون هیچ پیچیدگی و دشواری زبانی درون آن قرار مـی‌گیرد. درون آستانـه‌ی ماه محرم بـه خدمت ایشان رسیدیم که تا گپ و گفتی با ایشان درباره شعر آیینی داشته باشیم. درون زیر مـی‌توانید این گفت‌وگو را بخوانید.
هیأت: نام تصویر مداحان معروف تعریف استاد شفق از شعر آیینی چیست؟
امروزه بیشتر شعر آیینی را شعرهایی مـی‌دانند کـه برای اهلبیت علیـهم السلام سروده شده هست اما قطعا حوزه شعر آیینی گسترده‌تر از این هست و حضرت آیت الله خامنـه‌ای هم بسیـاری از اشعار گذشتگان را کـه از معنویت و قرآن و عترت سرچشمـه گرفته هست را شعر آیینی مـی‌داند. درون کل بـه نظر من موضوعیت شعر اگر از قرآن و احادیث باشد مـی‌توان آن را شعر آیینی دانست. مثلا اشعار صائب را هم مـی‌توان شعری دانست کـه از آیین برگرفته است. اما درون این زمان اصطلاحا این گستردگی را تقسیم بندی مـی‌کنند و ریزتر درون نظر مـی‌گیرند و فقط بـه اشعاری کـه برای حضرات معصومـین باشد شعر آیینی مـی‌گویند.
هیأت: آیـا شما جایگاه خاصی به منظور شعر هیـات متصور هستید؟
اصولا من معتقد بـه وجود گونـه‌ای ویژه‌ی شعر هیـات نیستم مگر نوحه‌ها و اشعار آهنگین با همان ویژگی‌ها مثل نوع قرار گرفتن مصرع‌ها و وجود گوشواره و… کـه مـی‌توان اصطلاحا آنها را شعر هیـات خواند. درون واقع هر شعر مناسبی را مـی‌توان درون هیـات‌ها خواند و نیـازی بـه دستی‌بندی بـه شعر هیـات و غیر هیـات نیست. مثنوی، نام تصویر مداحان معروف غزل مرثیـه و یـا هر قالب دیگری کـه در هیـات خوانده مـی‌شود، درون هر جای دیگری نیز قابل ارائه مـی‌باشد و نیـازی هم نیست کـه آن را محدود بـه یک فضای خاص کنیم.
هیأت: بـه نظر شما حضور شاعران درون هیـات چه تاثیری روی شعر آنها دارد؟
ببینید شاعر هم مثل بقیـه‌ی مردم وقتی درون هیـات قرار مـی‌گیرد حس و حالش عوض مـی‌شود و تحت تاثیر قرار مـی‌گیرد و منقلب مـی‌شود، منتها تفاوتی کـه وجود دارد درون این هست کـه شاعر این توفیق را دارد کـه مـی‌تواند تحت تاثیر آن شرایط شعری بگوید و با کاری هنری آن حس و حال را بیـان کند کـه این از برکات و توفیقات حضور درون هیـات است. حضور شاعر درون جلسات خاصیت دیگری کـه دارد این هست که شاعر متوجه مـی‌شود مردم یـا بـه قول ما مستمع بـه چه موضوعی و چه سوژه‌ای توجه بیشتری دارد و یـا حتی خود شاعر از آن فضا سوژه‌ای بگیرد. درون کل این حضور خیلی خوب و موثر هست و بازدهی خوبی بـه همراه دارد.
هیأت: درون سطح کشور استقبال شاعران جوان بـه شعر آیینی گسترده‌تر شده است؛ نظر شما درون این‌باره چیست؟
این استقبال اتفاق مبارکی هست و خوب هست که شاعران جوان ما بـه این حوزه وارد شده‌اند اما حتما دقت کنند کـه اشعارشان از آسیب‌ها دور باشد و آنها را ویرایش کنند و به اصطلاح از تولید بـه مصرف نباشد. شعرهایشان حتما بدهند بـه اساتید که تا ویرایش کنند و کارهایشان را از نظر اساتید بگذرانند. درون مجموعه‌هایی هم کـه چاپ مـی‌شود حتما این دقت وجود داشته باشد؛ البته درون هر مجموعه‌ای توقع نیست کـه همـه‌ی اشعار بهترین باشند و به قول معروف «شعر اگر اعجاز باشد بی‌بلند و پست نیست/ درون ید بیضا همـه انگشت‌ها یکدست نیست» اما حتما توجه داشت کـه شعرهای خوب‌تر و مناسب‌تر انتخاب شود.
هیأت: بـه نظر شما چه آسیب‌هایی شعر آیینی را تهدید مـی‌کند؟
یکی از آسیب‌ها بـه زبان اشعار برمـی‌گردد. برخی از شاعران زبان شعر را خیلی بـه زبان کوچه و بازار نزدیک د و ادبیـات فاخر و سنگینی کـه وجود داشته را بعضی‌ها رعایت نمـی‌کنند و زبان را دست کم مـی‌گیرند. دیگر اینکه بـه موضوعاتی مـی‌پردازند کـه در شأن اهلبیت علیـهم السلام نیست. چه موضوعاتی کـه به حضرت زهرا (س) و حضرت زینب (س) مرتبط هست و چه سوژه‌های کـه درباره دیگر معصومـین مطرح مـی‌کنند. برخی از این سوژه‌ها ساخته و پرداخته ذهن خودشان هست و هیچ پشتوانـه‌ی مطالعاتی ندارند و یـا حتی پای منبرها هم ننشسته‌اند –چون خود منبرها هم بـه نوعی مطالعه حساب مـی‌شوند و برخی از منبرها تاثیر بیشتری از مطالعه هم دارد- این امر درون خیلی از اشعار امروز کمرنگ شده و جای آن را چیزهایی گرفته هست که خیلی جالب نیست و اگر دقت نشود شعرها صورت زیبایی پیدا نمـی‌کند.
هیأت: پیشنـهاد شما به منظور سیر مطالعاتی یک شاعر آیینی چیست؟
کتاب‌هایی کـه مربوط بـه معصومـین هست حتما حتما مورد مطالعه قرار بگیرد حتی خواندن ادعیـه و مفاتیح هم حتما باشد. ادعیـه‌ای کـه در مفاتیح هستند، معرفی شخصیت اهلبیت علیـهم السلام توسط خود ایشان هست و این بهترین معرفی و شخصیت پردازی آن‌هاست. مثلا دعای بعد از زیـارت امام رضا (ع) از همـین جنس هست که خواندنش بسیـار تاثیرگذار هست یـا مثلا زیـارت‌نامـه‌ها. وقتی درون آنها بـه این خوبی و زیبایی معصومـین معرفی شده‌اند و یـا درون متون دیگر همچون نـهج البلاغه و صحیفه سجادیـه بـه این زیبایی سخن گفته شده، حتما از آن بهره گرفت و برای مضمون‌سازی و شخصیت پردازی اهلبیت، بـه جای تخیل و اکتفا بـه ذهنیت شخصی از آنها استفاده کرد.
هیأت: درون ابتدای مصاحبه از نوحه فرمودین و با توجه بـه اینکه شما از شاعرانی هستید کـه نوحه‌های درخشانی سروده‌اید، مـی‌خواستم درون این‌باره توضیحی بفرمایید و اینکه آیـا این نوحه‌ها درون تعامل با مداحان سروده شده است؟
من معمولا مستقلا این نوحه‌ها را نوشتم و در هیچکدام آنها مداح خاصی مرتبط نبوده است؛ حالا شاید مداحی از آنها استفاده کرده باشد و نکاتی را بـه من گفته باشد اما درون کل همـه‌ی آنها بر اساس یک زمزمـه‌ای یـا درون مجالس و محافلی مختلفی کـه بودم شکل گرفته است. مثل کتاب «سفرنامـه گل‌ها» کـه مجموعه‌ای از نوحه‌های محرم و صفر بنده را شامل مـی‌شود و انتشارات جمـهوری منتشر کرده است، همـه با سبک‌ها و نواهای مختلفی هست که بـه ذهن خودم رسیده و با استقبال بسیـاری از مداحان روبرو شده است.
هیأت: انجمنی کـه شما و آقای موید درون حرم مطهر رضوی دایر کردین، از بهترین و پربار‌ترین جلساتی هست که درون حوزه شعر آیینی وجود دارد؛ مـی‌شود درباره‌ی این انجمن و رمز موفقیت آن توضیحی بفرمایید.
خب همـین موقعیت مکانی و برقراری جلسه درون کنار بارگاه امام رضا (ع) سبب شده هست که هری تحت تاثیر قرار بگیرد و این توفیق حضور درون حرم باعث مـی‌شود کـه جلسه پربرکت باشد و برخورد شاعران هم درون آن تفاوت داشته باشد. الحمدلله خود شاعران خوشبختانـه بسیـاری از نکات را رعایت مـی‌کنند و مراقبند کـه در این جلسه شعری را بخوانند کـه خواهی نخواهی با آن حال و هوا سازگاری داشته باشد. البته پایـه‌گذاری و مبنای راه‌اندازی این جلسه هم بر همـین اساس بود و این خصوصیت اصلی انجمن است.
هیأت: بـه عنوان سوال آخر از جایگاه نقد و نقدپذیری درون این جلسه توضیحی بفرمایید.
معمولا نقدها متفاوت هست وانی کـه نقد مـی‌کنند هم دیدگاه‌های مختلفی دارند. چه آقای موید، چه آقای شکوهی و چه بنده یـا دوستان دیگری کـه در جلسه هستند. این بـه خود شاعر برمـی گردد کـه باید از این نقدها بهره‌مند شود و مجموع آنها را درون نظر بگیرد که تا برای او کارساز باشد و در کلی کـه انتقادپذیر باشد آنها را قبول مـی‌کند و همـین سبب پیشرفت شعرش هم مـی‌شود. از ابتدا هم وجود اساتیدی همچون استاد کمال، استاد صاحبکار، استاد خوسرونژاد و… باعث شده بود نظرات جمعی و شورایی سبب پیشرفت جلسه و شاعران بشود.انی هم کـه انتقادپذیر نباشند و بخواهند مستقل فکر کنند دیگر مربوط بـه این انجمن و یـا جاهای دیگر نمـی‌شود.
[تعریف شعر آیینی | پایگاه اطلاع رسانی هیـات رزمندگان اسلام نام تصویر مداحان معروف]
نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Thu, 12 Jul 2018 06:31:00 +0000